Η παραδοσιακή μουσική της Σύρου - Συζήτηση με το Δημήτρη Μαραγκό

  Δεν ξέρω πως, κάποιους μήνες πριν και χωρίς να ξέρω τι ετοιμάζει ο συριανός ποιητής Μάνος Ελευθερίου -δημιουργός της "Θητείας" ένα από τα αγαπημένα μου έργα της έντεχνης μας μουσικής- είχα την περιέργεια και άρχισα να ψάχνω τη μουσική παράδοση της Σύρας. Ακόμα και σήμερα η Σύρα είναι φημισμένη γιά τα ναυπηγεία της και έχει ακόμα κάτι από την αίγλη του παρελθόντος.
Τα ψήγματα ιστορίας που μαθαίνουμε στην υποχρεωτική και μέση εκπαίδευση, δεν μας αφήνουν πολλά στη μνήμη και πρέπει κάποιος να πάρει γνώσεις διαβάζοντας ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο. Και ωραία, να διαβάσεις... αλλά τι;; Στο χαμό των πολλών πράγματι εκδόσεων, τι να πρωτοδιαβάσεις και τι να πρωτοδιαλέξεις;; Από σκόρπια κείμενα και όλα αυτά που κατα καιρούς έχουν γράψει οι ερευνητές του ρεμπέτικου και της παραδοσιακής μας μουσικής, βλέπουμε ότι η Σύρος ήταν μία ευημερούσα πόλη στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Ενας συριανός ακόμα περισσότερο θα παίνευε τον τόπο του αλλά αν το δούμε αντικειμενικά από πληροφορίες που θα αντλήσουμε, σίγουρα μπορούμε να το βεβαιώσουμε αυτό!
  Αν θυμάμαι καλά σε ένα από τα πολύ ωραία και ψαγμένα ντοκυμανταίρ της σειράς "Στη μηχανή το χρόνου" άκουσα πρόσφατα και το κράτησα, ότι η Σύρος ήταν η δεύτερη σε πληθυσμό πόλη του ελληνικούς κράτους στα χρόνια της δημιουργίας του Ελληνικού κράτους, μετά το 1830!!
 [...] Το Πρωτόκολλο της ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους (γνωστό και ως Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830) υπογράφτηκε από τις Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία στις 3 Φεβρουαρίου του 1830. Ήταν η πρώτη επίσημη, διεθνής διπλωματική πράξη που αναγνώριζε την Ελλάδα ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος, το οποίο θα επεκτεινόταν νότια της συνοριακής γραμμής που όριζαν οι ποταμοί Αχελώος και Σπερχειός. [...] 
   Είναι μιά πληροφορία που αν τη μεγεθύνει κανείς βγάζει πολύτιμα συμπεράσματα! Το ελληνικό κράτος που έφτανε  ως τον Αχελώο και τον Σπερχειό, είχε σαν μεγαλύτερες πόλεις την Αθήνα και τη Σύρο. Αν το φέρουμε στο σήμερα, η Σύρος ήταν μέχρι το 1912, ότι είναι σήμερα η Θεσσαλονίκη, ένα αστικό κέντρο με πολλούς πρόσφυγες από τη Χίο και άλλα μέρη της νησιωτικής κυρίως επικράτειας.

   Στις 6 Γενάρη φέτος, ρώτησα το συριανό μουσικό Δημήτρη Μαραγκό γιά το θέμα. Ο Δημήτρης παίζει ακκορντεόν, γεννήθηκε στην Αθήνα απο συριανούς γονείς και τα τελευταία 6μισυ χρόνια ζει στη Σύρο. 

Ερ. : Πες μου Δημήτρη γιά την παραδοσιακή μουσική της Σύρου, έχει σχέση με τις υπόλοιπες Κυκλάδες;;

Απ. : Παλαιότερα υπήρχαν τσαμπούνες (ζαμπούνες τις λέμε εδώ) και τουμπάκια! Επίσης υπήρχαν λύρες (τύπου Κασιώτικης λύρας). Ο πατέρας του Μάρκου, Δομένικος ήταν  τσαμπουνιέρης. Υπάρχουν επίσης και Συριανά τραγούδια! Επίσης, υπήρχαν και κλαρίνα εδώ! Δυστυχώς δεν υπάρχουν παλιές καταγραφές. Ούτε καν νέες...
Ο παππούς ο Μήτσος έπαιζε κλαρίνο.
Υπάρχουν σήμερα γέροι αλλά και νέοι που παίζουν και τραγουδούν αυτά τα τραγούδια! Συρτά, μπάλλοι και καλαματιανά. Για παράδειγμα, το Θερμιώτικο (συρτό) είναι κατουσίαν Συριανό. Έτσι μάλιστα αναγράφεται σε μια εκτέλεση της Αμερικής, με κλαρίνο: "Συριανό Συρτό". 
Οι μελωδίες είναι περίπου καμιά 15αριά... Οι στίχοι όμως είναι εκατοντάδες!!  Ο Μάρκος ουσιαστικά τα ενσωμάτωσε στα τραγούδια του- και τα βαλσάκια και τα ελαφρά (ευτυχώς!!). 
Οι τσαμπουνιέρηδες το χειμώνα βγάζουν τις ζαμπούνες από το σάκο με το λίπος όπου τις "κρύβουν" το καλοκαίρι... Εν τω μεταξύ η παράδοση υπάρχει ζωντανή ακόμα -και όχι μουσειακή- στα γλέντια...

Ερ.: Τα συριανά ζεϊμπέκικα υπάρχουν;

Απ. : Συριανά ζεϊμπέκικα και χασάπικα. Υπήρχαν... Τώρα οι μουσικοί δεν τα γνωρίζουν...
Επίσης, υπάρχει και το ντουζένι το Συριανό! Ρε - Σιb - Σολ (ρε η μπασα χορδή στο 3χορδο)
Μπορεί να παίξει χουζάμ και σεγκιά (με ακκόρντο Σιb).

Ερ. :  Τονική σι μπεμολ;

Απ. : Ναι, αλλά η αρχή της κλίμακας του μακαμιού είναι το ρε. Μάλλον παλιό είναι, αλλά εδώ τώρα δεν το ξέρει κανείς!!!

 Ο παππούς μου στο κλαρίνο έπαιζε εκτός από συρτά, και ζεϊμπέκικα και απτάλικα... Τώρα τι τραγούδια ήταν αυτά δεν γνωρίζω!

Ερ. : Εχω ένα οργανικό ζεϊμπέκικο, που παίζει ο Βασίλης Ταρραίος, το "Τζιώτικο"...

Απ. : Ναι το ξέρω. Δεν είναι Τζιώτικο. Έτσι το λένε. Συριανό είναι αυτό, σύμφωνα με παλιούς τσαμπουνιέρηδες...

Ερ. : Εσυ τοχεις απο αλλη πηγη;

Απ. :Ναι. Αλλά από κάποιους Θερμιώτες* που παίζουν σ' ένα δίσκο. Τον έχω στην Αθήνα όμως... Δεν θυμάμαι το όνομα του βιολιτζή...
Το "Θερμιώτικο συρτό" αναγράφεται στον παλιό δίσκο 78 στρ. ως "Συριανό Συρτο". Επίσης, το λεγόμενο "Συριανό" που παίζουν στην Αμοργό ΔΕΝ είναι Συριανό. Δεν το γνωρίζουν εδώ!!! Δυστυχώς ΚΑΝΕΝΑΣ δεν έχει κάνει επισταμένη έρευνα μουσικολογική.

*Από την Κύθνο (Θερμιά)

Ερ. : Πάντως η Σύρα ήτανε ανεπτυγμένη απο το 1850 και μετά και εδώ ειναι το ζήτημα, απο που πήρε τα ζεϊμπέκικα; Απο τη Σμύρνη; Τα είχε; Είχανε ίσως διαδοθεί πιό παλιά... στα 12νησα όμως που ήτανε δίπλα ήτανε ελάχιστα...

Απ. : Όχι από τη Σμύρνη! Από την Πόλη κυρίως!! Υπήρχε θαλάσσια επικοινωνία και από πιο πριν.

Ερ. : Απο που βγαινει αυτο;

 Απ. : Βέβαια! Από ιστορικά βιβλία. Υπάρχουν αρκετά εδώ, από εντόπιους συγγραφείς.
 Επαφή και με τη Σμύρνη αλλά και με την Πόλη
  ....

 αυτό εδώ επιβεβαιώνει αυτό που έλεγα παραπάνω:

 

Επίσης, στην Αμοργό:

 

Στο βίντεο που γράφει "Αρκεσίνη", ακούγεται πρώτα το γνωστό "Συλιβριανό" συρτό και αμέσως κατόπιν, το "Συριανό", όπως το παίζουν και το αποκαλούν οι Αμοργιανοί!! Όχι οι Συριανοί!

Ερ. : Ποιό στίχο έχει συνήθως; 

Απ :  Το Θερμιώτικο έχει στίχο : "Πάντοτε και παντοτινά θα σου παραπονιούμαι.....Γιατί δε ρώτησες ποτέ που βρίσκομαι και πού 'μαι..."."
Στο "Αρκεσίνη" είναι το λεγόμενο "Συριανό", αλλά για τους Αμοργιανούς!!!

Στη Σύρα δεν το έχουμε ως δικό μας...

Ερ. : Έχει στίχο αυτό;

Απ. :  Όχι. Παίζεται οργανικό μόνο στην Αμοργό!

Ερ. : Εσείς ποιόν λέτε Συριανό;

Απ. :  "Εμείς" εδώ στη Σύρα, δε λέμε κανέναν "Συριανό"!

συνεχίζεται...